Ludzkie ciało to niezwykle złożony organizm, w którym wszystkie zachodzące procesy oddziałują na siebie wzajemnie. To powód, dla którego leki powodują działania niepożądane – nie sposób zmienić jednej rzeczy, nie wpływając jednocześnie na inne. Jednym z potencjalnych skutków ubocznych są wzdęcia polekowe, które mogą wynikać z kilku mechanizmów, m.in.:

• spowolnienia perystaltyki jelit, które prowadzi do zalegania resztek pokarmu i zaparć,
• zmian w składzie mikrobioty przewodu pokarmowego, co sprzyja nadmiernej fermentacji węglowodanów i zwiększonej produkcji gazów,
• modyfikacji wchłaniania różnych substancji z jelit.

Spójrzmy po kolei na wymienione wyżej mechanizmy. Hamująco na perystaltykę jelit działają np. silne leki przeciwbólowe z grupy opioidów, takie jak tramadol. Na mikrobiotę jelitową największy wpływ mają zdecydowanie antybiotyki, które działają bójczo wobec wszystkich bakterii, nie tylko tych chorobotwórczych.

Z kolei wchłanianie jelitowe modyfikują np. leki hipolipemizujące, takie jak ezetymib. Zmniejsza on przyswajanie cholesterolu z przewodu pokarmowego, co może czasem powodować biegunki, bóle brzucha i wzdęcia. Do innych leków wywołujących tego typu działania niepożądane należą:

• preparaty żelaza – często powoduje zaparcia, które sprzyjają zatrzymywaniu się nadmiaru gazów w jelitach,
• inhibitory pompy protonowej – zmniejszają kwaśność żołądka, co może powodować rozwój nieprawidłowej flory bakteryjnej w jelitach,
• leki przeciwcukrzycowe, np. metformina – hamuje wchłanianie węglowodanów z jelit, więc sprzyja ich nadmiernej fermentacji i powstawaniu gazów,
• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) – drażnią błonę śluzową żołądka i jelit, powodując dyspepsję, a wtórnie – uczucie pełności i wzdęcia[1].

Jeśli zauważymy nasilenie objawów ze strony przewodu pokarmowego, warto zgłosić to lekarzowi. Czasami możliwa jest zmiana dawki, sposobu stosowania lub samej substancji aktywnej, co wyeliminuje problem.

Doraźnie na uciążliwe uczucie pełności pomóc może preparat na wzdęcia zawierający symetykon. To substancja obojętna dla organizmu, która nie wchłania się z jelit i nie ulega w nich żadnym przemianom, jest więc bezpieczna nawet dla osób stosujących przewlekle inne leki.

Symetykon zmniejsza napięcie powierzchniowe pęcherzyków gazu nagromadzonych w jelitach, które odpowiadają za uczucie pełności, napięcie brzucha i wzdęcia. Pod jego wpływem pęcherzyki pękają, a ich zawartość rozprasza się w treści pokarmowej. Następnie zostaje wydalona lub wchłonięta, co może złagodzić nieprzyjemne dolegliwości[2].

Pamiętajmy, że wzdęcia mogą wynikać z wielu różnych czynników, więc leki są tylko jedną z potencjalnych przyczyn. Nie bagatelizujmy tego objawu – jeśli pojawia się często, powoduje ból lub towarzyszą mu inne symptomy, warto poszukać przyczyny tych problemów.

[1] Eder P., Wzdęcie jako konsekwencja farmakoterapii – charakterystyka problemu, https://www.termedia.pl/gastroenterologia/Wzdecie-jako-konsekwencja-farmakoterapii-charakterystyka-problemu,8123.html [dostęp 15.07.2025].

[2]Pandey, G. S., Patil, M. T., Vir, D. K., Pandey, P. M., & Pathan, R. A. (2020). Exploring formulation and evaluation of simethicone medicated chocolate formulation for anti-flatulence effect. World Journal of Pharmaceutical Research, 9(14): 970-985.