Zapewne nie będzie niespodzianką, że główne centra odtruwające organizmu, czyli wątroba i nerki są odpowiedzialne za usuwanie szkodliwych substancji. Jednak zdarzają się sytuacje, w których nie są one w stanie poradzić sobie z nadmierną ilością trucizny. Wówczas kumulacja metali ciężkich odbywa się właśnie w wątrobie i nerkach, jednak zwiększone ilości tych pierwiastków dotykają również kości, mięśni i mózgu. Z racji tego, że do zatrucia może dojść drogą oddechową, metale ciężkie nie omijają płuc, a następnie krwi skąd są rozprowadzane dalej.

Mechanizm działania metali ciężkich polega przede wszystkim na zaburzeniach w syntezie białek; prowadzą one do nieprawidłowości w procesie wytwarzania energii, zmieniają także strukturę i funkcje komórek.

W grupie metali ciężkich o udowodnionych negatywnych skutkach zdrowotnych najczęściej wymienia się kadm, rtęć i ołów. Do zatrucia kadmem może dojść poprzez drogi oddechowe. Jako że związki chemiczne, w których występuje nie posiadają zapachu, ciężko określić stopień narażenia. Szczególnie narażeni na negatywne skutki zdrowotne są pracownicy przemysłowi, gdyż kadm stosuje się m.in. w produkcji akumulatorów. Do wystąpienia objawów dochodzi w ciągu kilku godzin, pojawiają się silne bóle brzucha, a towarzyszą im wymioty i biegunki.

Z kolei zatrucie rtęcią wiązać się będzie z wystąpieniem wyraźnego pobudzenia oraz drżenia mięśni. W efekcie może dojść do uszkodzenia nerek, a także śpiączki. Szczególnie niebezpieczna jest ekspozycja na opary rtęci, których jony łączą się z białkami i powodują blokadę niezbędnych enzymów. Podwyższony poziom rtęci w organizmie może skutkować wystąpieniem nowotworów. Warto zwrócić uwagę, że zwiększony poziom tego pierwiastka obserwuje się w szerokiej grupie mężczyzn.

Ołów, jak i wszystkie jego związki są trujące. Gdy dojdzie do zatrucia, mogą wystąpić znużenie, zmęczenie oraz porażenie mięśni. Istnieją jednak sposoby na oczyszczanie organizmu z metali ciężkich.

Do zatrucia metalami ciężkimi może dojść nagle - wówczas bywa ono skutkiem awarii urządzeń w miejscach pracy, fabrykach, ale także rezultatem nieprzestrzegania zasad higieny pracy. Długotrwała, nawet wieloletnia ekspozycja na niebezpieczne związki może mieć równie poważne skutki zdrowotne, a jej objawy nie występują bezpośrednio po ekspozycji. Miejsca pracy szczególnie związane z występowaniem wymienionych wyżej pierwiastków to te, w których produkuje się tworzywa sztuczne, farby, lakiery, rozpuszczalniki, nawozy sztuczne, preparaty ochrony roślin. Narażeni są także pracownicy przemysłu elektrotechnicznego, azbestowego czy cementowego.

Warto zwrócić uwagę, że źródłem szkodliwych substancji może być także skażona woda i żywność. Często wymienianą grupą są ryby. Wiele dowodów wskazuje na obecność znacznych ilości rtęci i ołowiu w ich mięsie, szczególnie w niektórych gatunkach, tj. miecznik, tuńczyk czy rekin. Równie wysokim poziomem szkodliwych metali wyróżniają się niektóre owoce i warzywa, np. ziemniaki, buraki, pietruszka, sałata czy kapusta, a także truskawki.

Zagłębiając się w temat zatruć metalami ciężkimi okazuje się, że ich źródłem może być zdecydowana większość produktów spożywczych - zaliczamy do nich również mięso, zboża, napoje energetyczne oraz alkoholowe. Chcąc zapobiec niebezpiecznym skutkom zdrowotnym, powinniśmy ograniczyć lub całkowicie wyeliminować źródła pokarmowe szkodliwych substancji. Zdajemy sobie jednak sprawę, że o ile zmiany w sferze aktywności zawodowej nie zawsze są możliwe, to warto jednak być świadomym, jakie skutki mogą wiązać się z nadmierną ekspozycją na metale ciężkie.