W latach 50 XX w. reprezentowała psychologia behawioralna albo psychologia uczenia się.Jak na tamte czasy te metody skuteczne i dzięki nim udało się wytłumaczyć wiele zjawisk psychologicznych.

Miały jednak one dość spore ograniczenia. Wyjaśniały one tylko to, co można było zaobserwować. Wszystko pomiędzy bodźcami oraz reakcją uznawano natomiast za epifenomen.

Następnie naukowcy i psychologowie zaczęli studiować procesy dotyczące rozumowania, języka, pamięci, czy wyobraźni. W krótkim czasie po tym miała miejsce tak zwana “rewolucja kognitywna”.Dzięki niej cała psychologia doszła do wniosku jak niezwykle istotne jest zrozumienie zachowania człowieka, czyli badania procesów i struktur poznawczych danej jednostki.

W 1967 roku amerykański psycholog  Ulric Neisser opublikował książkę pt. "Cognitive Psychology" traktującej o m.in złożonych procesach poznawczych człowieka.

Psychologia poznawcza zajmuje się badaniem procesów oraz struktur poznawczych, a także ogólnymi zasadami funkcjonowania umysłu. Inaczej mówiąc  zajmuje się ona szeroko pojętym poznaniem. Procesy poznawcze są w tym kontekście zdolnością do odbierania, a także przetwarzania informacji z otoczenia. W wyniku tego jesteśmy w stanie lepiej funkcjonować, postrzegać świat, rozwiązywać problemy, czyli przystosowywać się do otaczającego nas środowiska.

Aktywność poznawczą badacze opisuje również jako przetwarzanie informacji przez system poznawczy (czyli umysł). Z tego powodu definiowana jest często przez encyklopedię jako zajmuje się badaniem organizacji oraz funkcjonowania umysłu. Warto wiedzieć, że zagadnieniami podstawowymi dla psychologii poznawczej zajmuje się także kogniwistyka czy po części również psychosomatyka

Nie każdy zdaje sobie sprawę z tego jak ważną rolę odgrywa świadomość tego w jaki sposób przetwarzamy informacje. Przydatne może być to w wielu dziedzinach naszego życia.

Dla przykładu, to w jaki sposób spostrzegamy obrazy przyda się przy projektowaniu grafik. Ponadto taka wiedza odgrywa dużą rolę również w reklamie.

Psychologia poznawcza ma istotne znaczenie m.in. dla:

• poprawienia efektywności swojej pracy,
• efektywnego uczenia się,
• zrozumienia swoich emocji,
• zrozumienia zachowań w środowisku,
• myślenia i rozumowania,
• prawidłowego funkcjonowania człowieka,
• osób zmagających się problemem podejmowania decyzji.

Procesy poznawcze to inaczej mówiąc podstawowe funkcje służą nam do poznania rzeczywistości, uzyskania orientacji w otoczeniu, przyswajania wiedzy o otaczającym nas świecie, a także przetwarzania uzyskanych informacji. Pomagają one kształtować, wzmacniać zachowanie się człowieka.

Złożone procesy poznawcze są myśleniem i językiem. Myślenie można formułować jako zdolność umysłu do tworzenia symbolicznego modelu rzeczywistości, także wprowadzania modyfikacji tego modelu. Kategorie mieszczącymi się w definicji procesów złożonych to np. rozwiązywanie problemów oraz abstrahowanie.

Język to natomiast zagadnienie interdyscyplinarne i nie jest on wyłącznie domeną psychologii, ale również lingwistyki, filologii, filozofii, behawioryzmu. Warto wiedzieć, że język pośredniczy w rozumieniu oraz opisywaniu otaczającego nas świata, składa się na jego mentalny obraz, może być rozwijany przez całe życie.

Badane przez psychologów zjawiska psychologiczne to nie tylko percepcja, nauka, pamięć, myślenie, ale także zjawiska mniej związane z poznaniem, do których należą emocje, motywacja.

Prawa funkcjonowania człowieka na pewnym poziomie procesów poznawczych są wykorzystywane do kontrolowania zachowań w środowisku naturalnym. Przykładem jest na przykład rynek, który składa się z różnych bodźców marketingowych jak sklepy, ceny, produkty, czy reklamy.