Legionella jest bakterią Gram-ujemną, występującą powszechnie w środowiskach wodnych. Może bytować w naturalnych zbiornikach wodnych, takich jak jeziora, rzeki i strumienie, a także w instalacjach wodociągowych, basenach, klimatyzatorach i systemach hydromasażu. Bakteria ta rozmnaża się najlepiej w temperaturze od 25°C do 45°C, co czyni ją szczególnie niebezpieczną w ciepłych instalacjach wodnych. Właściwości te sprawiają, że Legionella jest trudna do zwalczania i kontrolowania, zwłaszcza w dużych, skomplikowanych systemach wodnych.

Bakterie Legionella mogą przetrwać w różnych warunkach, wykazując zdolność do tworzenia biofilmów – struktur ochronnych, które utrudniają ich eliminację. Biofilmy te powstają na powierzchniach rur, zbiorników i innych elementów instalacji wodnych, chroniąc bakterie przed działaniem środków dezynfekujących. Dodatkowo Legionella jest w stanie przetrwać w komórkach pierwotniaków, co dodatkowo utrudnia jej zwalczanie.

Do zakażenia Legionellą dochodzi najczęściej drogą inhalacyjną, poprzez wdychanie aerozoli zawierających bakterie. Źródłem aerozoli mogą być prysznice, klimatyzatory, fontanny, jacuzzi, a nawet niektóre urządzenia medyczne, takie jak respiratory czy nawilżacze powietrza. W rzadkich przypadkach możliwe jest zakażenie poprzez aspirację wody lub lodu zawierającego bakterie, co może mieć miejsce u osób z zaburzeniami połykania.

Ryzyko zakażenia Legionellą zwiększa się w przypadku osób o obniżonej odporności, takich jak osoby starsze, pacjenci z przewlekłymi chorobami płuc, cukrzycą, chorobami serca, nowotworami, czy osoby po przeszczepach. Palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu oraz niektóre leki, takie jak kortykosteroidy, również zwiększają podatność na zakażenie. Warto zaznaczyć, że Legionella nie przenosi się z człowieka na człowieka, co ogranicza jej rozprzestrzenianie się w populacji.

Choroba legionistów jest najpoważniejszą postacią legionelozy. Jej objawy pojawiają się zwykle od 2 do 10 dni po ekspozycji na bakterie. Początkowo mogą przypominać objawy grypy, w tym gorączkę, dreszcze, bóle mięśni i głowy. W miarę postępu choroby rozwijają się bardziej specyficzne objawy, takie jak kaszel, duszność, bóle w klatce piersiowej, a także objawy ze strony układu pokarmowego, takie jak biegunka, nudności i wymioty. Niektóre osoby mogą także doświadczać zaburzeń neurologicznych, takich jak dezorientacja, splątanie czy halucynacje.

Gorączka Pontiac jest łagodniejszą formą legionelozy (więcej informacji o Legionelli: https://bluecare.pl/legionella/). Objawy pojawiają się zazwyczaj od kilku godzin do dwóch dni po ekspozycji na bakterie i obejmują gorączkę, bóle mięśni, dreszcze, ból głowy i ogólne złe samopoczucie. Objawy te przypominają grypę i zwykle ustępują samoistnie po kilku dniach, bez potrzeby specjalistycznego leczenia.

Rozpoznanie zakażenia Legionellą jest trudne ze względu na niespecyficzność objawów, które mogą przypominać inne infekcje układu oddechowego. W diagnostyce legionelozy wykorzystuje się różne metody, w tym badania mikrobiologiczne, serologiczne i molekularne. Jedną z najczęściej stosowanych metod jest test na obecność antygenów Legionella pneumophila w moczu, który pozwala na szybkie i nieinwazyjne potwierdzenie zakażenia.

Inne metody diagnostyczne obejmują hodowlę bakterii z próbek plwociny, płynów z dolnych dróg oddechowych lub tkanek, a także badania serologiczne, które pozwalają na wykrycie przeciwciał przeciwko Legionella we krwi. W przypadkach podejrzenia legionelozy, szczególnie u pacjentów hospitalizowanych z powodu ciężkiego zapalenia płuc, zaleca się także wykonanie testów PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy), które umożliwiają wykrycie DNA bakterii.

Leczenie choroby legionistów obejmuje antybiotykoterapię. Najczęściej stosowane antybiotyki to makrolidy (np. azytromycyna, klarytromycyna) oraz fluorochinolony (np. lewofloksacyna, cyprofloksacyna). W cięższych przypadkach konieczne może być leczenie w warunkach szpitalnych, z podawaniem antybiotyków dożylnie. Wczesne rozpoznanie i leczenie są kluczowe dla zapobiegania powikłaniom i zwiększenia szans na pełne wyleczenie.

Gorączka Pontiac, jako łagodniejsza forma legionelozy, zwykle nie wymaga specjalistycznego leczenia. Objawy ustępują samoistnie w ciągu kilku dni, a leczenie ma charakter objawowy, skupiając się na łagodzeniu gorączki, bólów mięśniowych i innych dolegliwości.

Profilaktyka legionelozy polega przede wszystkim na utrzymaniu odpowiedniej jakości wody w instalacjach wodociągowych oraz innych systemach wodnych. Regularne czyszczenie i dezynfekcja systemów klimatyzacyjnych, basenów, jacuzzi, fontann oraz instalacji wodociągowych są kluczowe dla zapobiegania namnażaniu się bakterii Legionella. Ważne jest również monitorowanie temperatury wody, utrzymywanie jej w zakresie, który nie sprzyja rozwojowi bakterii (poniżej 20°C lub powyżej 60°C).

Obiekty użyteczności publicznej, takie jak hotele, szpitale, baseny, fontanny miejskie oraz systemy klimatyzacyjne w dużych budynkach, są szczególnie narażone na ryzyko rozwoju Legionella. Regularne kontrole jakości wody oraz odpowiednie zarządzanie instalacjami wodnymi są kluczowe w zapobieganiu zakażeniom. W wielu krajach istnieją przepisy prawne i wytyczne dotyczące monitorowania i kontroli Legionella w tego typu obiektach, co ma na celu ochronę zdrowia publicznego.

W szpitalach i innych placówkach opieki zdrowotnej ryzyko zakażenia Legionellą jest szczególnie wysokie ze względu na obecność osób o obniżonej odporności. Dlatego też w takich miejscach stosuje się dodatkowe środki ostrożności, takie jak regularne testy wody, dezynfekcja systemów wodnych oraz edukacja personelu na temat profilaktyki legionelozy.